پژوهش در سرزمین چشمه ها

 چهره های ماندگار شهرستان ساوجبلاغ در 12 رشته علمی و پژوهشی

 دکتر حکمت الله ملاصالحی: پی ریز دانش فلسفه باستان شناسی در ایران

محمد ابراهیم قشلاقی ساوجبلاغی: مجتهد جوان و پژوهنده

دکتر زین الدین کیایی نژاد: عرفان پژوه و شاعر طالقانی

دکتر سید حسن حسینی: پژوهشگر ادبیات متعهد

شیخ ملا آقا محمد ساوجبلاغی: مفسر و مترجم روستانشین

ملا نعیما طالقانی: حکیم کرکبودی دوره صفویه

سید محمدتقی میرابوالقاسمی: تاریخ پژوه نهضت های شیعی

دکتر یحیی پویا: پزشک پژوهنده بیماری های مسری

دکتر عنایت الله شهیدی: تعزیه پژوه سرشناس ایران

دکتر علی اکبر فرهنگی: چهره ماندگار علم مدیریت در ایران

دکتر محمود طالقانی: پژوهشگر برتر اطلس ایران

پروفسور ابوالقاسم غفاری: دانشمند فشندی ناسا

نام «ساوجبلاغ» در اذهان همگان با تاریخ، فرهنگ و مدنیت چندین هزار ساله و مشاهیر نام آور و رسوم دیرپا و ریشه دار گره خورده است. شهرستانی که سابقه هفت هزار ساله آن با قدمت بسیاری از مناطق تاریخی و باستانی جهان برابری می کند. منطقه ای که در آن تقدم در کشف و دسترسی به آهک نسبت به مردمان باستانی «مصر» در دهکده باستانی «موشه لان» اسماعیل آباد، از عمق مدنیت و فرهنگ در این شهرستان کهن حکایت می کند و چشم و دل هر ساوجبلاغی را روشن می سازد. این شهرستان، زیستگاه میترائیان خوروین و آجین دوجین در هزاره دوم پیش از میلاد مسیح است؛ میزبان غارهای ده هزار ساله طالقان است که نمادی از نخستین سکونتگاه های بشری است. ساوجبلاغ محل کشف سفال های زیبا و آیینی پنج هزار ساله «ایقربلاغ» و معبد شش هزار ساله «اسماعیل آباد» است و 59 تپه باستانی و تاریخی را در خود جای داده است. سرزمین خاندان های علمی بزرگی همچون آل طالقانی سادات و غیر سادات، آل صالحی، آل برغانی، آل حکمی، آل رفیعی، آل شهید ثالث، آل علوی شهید، آل فشندی و آل نحوی که با تأسیس مدارس علمیه صالحیه، سردار، نواب و التفاتیه در شهر قزوین و مدرسه شاهزاده خانم در تهران، خدمات فراوان علمی و فرهنگی به اسلام و ایران ارایه کرده اند.

در سپهر فرهنگی شهرستان ساوجبلاغ می توان از حدود 250 دانشمند و هنرمند نام برد که در این مجال مکتوب فقط پژوهشگران برگزیده 12 رشته علمی و پژوهشی معرفی می شوند:

1) باستان شناسی

دکتر حکمت الله ملاصالحی: پی ریز دانش فلسفه باستان شناسی در ایران

دکتر حکمت الله ملاصالحی (متولد 1329 خورشیدی) دارای دکتری باستان شناسی و تاریخ از دانشگاه آتن (یونان)، نخستین پژوهشگری است که در ایران به مباحث دانش نوظهور «فلسفه باستان شناسی» دامن زده است. عضویت در هئیت علمی دانشگاه تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا و فرهنگستان زبان فارسی و نگارش کتاب ها و مقالات متعدد، از آثار و فعالیت های ماندگار استاد ملاصالحی به شمار می رود. وی در حال حاضر سردبیری مجله باستان شناسی و مطالعات میان رشته ای را بر عهده دارد.

2) فقه

 محمد ابراهیم قشلاقی ساوجبلاغی: مجتهد جوان و پژوهنده

از فقیهان و مجتهدان حوزه علمیه قزوین در قرن سیزدهم هجری قمری است که در یکی از روستاهای غربی منطقه ساوجبلاغ زاده شد. وی در سنین جوانی به مقام اجتهاد رسید. «البحر اللامع فی شرح المختصر النافع» در ده جلد بزرگ از آثار ماندگار این فقیه پژوهنده در 23 سالگی است.

3) عرفان

 دکتر زین الدین کیایی نژاد: عرفان پژوه و شاعر طالقانی

دکتر کیایی نژاد (متوفای 1378 خورشیدی) دارای درجه دکتری در رشته ادیان و عرفان از دانشگاه تهران است. تدریس در دانشکده الاهیات دانشگاه تهران و تألیف 14 عنوان اثر چاپ شده و خطی در زمینه عرفان اسلامی از مجاهدت های علمی این شاعر عرفان پژوه به شمار می رود.

4) ادبیات

دکتر سید حسن حسینی: پژوهشگر ادبیات متعهد

دکتر حسینی (متوفی 1383 خورشیدی) در اصل اورازانی است. سیزده اثر پژوهشی در حوزه ادبیات فارسی از فعالیت های ارزشمند او به شمار می رود که هفت عنوان از آن به چاپ رسیده است. آیت الله خامنه ای رهبر فرزانه انقلاب طی پیام تسلیتی از او به عنوان «انسان فرزانه و آزاداندیش و یکی از نمونه های برجسته امروز و از امیدان آینده شعر و ادب و فارسی » یاد کرد.

5) قرآن پژوهی

شیخ ملا آقا محمد ساوجبلاغی: مفسر و مترجم روستانشین

شیخ ملا آقا معروف به تهرانی ساوجبلاغی (متوفای 1300 قمری) در یکی از روستاهای منطقه ساوجبلاغ، تفسیر «مجمع البیان» تألیف شیخ طبرسی را در ده جلد به فارسی شرح داد. او این مجموعه را «مفصل البیان فی علم القرآن» نامید. سه جلد از این اثر مکتوب قرآنی به خط مؤلف در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می شود.

6) حکمت و فلسفه

 ملا نعیما طالقانی: حکیم کرکبودی دوره صفویه

ملا نعیما (متوفای 1160 قمری) با حکم شاه سلطان حسین صفوی به ریاست کتابخانه سلطنتی در اصفهان منصوب شد. سیزده اثر با موضوع حکمت و فلسفه اسلامی از وی بر جای مانده است که مهم ترین آنها کتاب «اصل الاصول» است. او در واقعه تلخ هجوم افغانها به اصفهان با درایت خود بسیاری از کتب ارزشمند شیعی را از نابودی رهاند.

7) تاریخ

 سید محمدتقی میرابوالقاسمی: تاریخ پژوه نهضت های شیعی

استاد میرابوالقاسمی پژوهشگر کوشای تاریخ و معارف اسلامی است که در سال 1385 خورشیدی درگذشت. در سال های 1346 تا 1348 خورشیدی پس از یک دوره تحقیقات میدانی طاقت زدا در منطقه طالقان، نخستین کتاب خود را با عنوان «تاریخ و جغرافیای طالقان» تدوین و منتشر کرد. از او حدود 27 عنوان کتاب چاپ شده و نشده بر جای مانده است.

8) پزشکی

 دکتر یحیی پویا: پزشک پژوهنده بیماری های مسری

دکتر پویا (متوفای 1374 خورشیدی) استاد ممتاز خون شناسی و میکروب شناسی دانشگاه تهران بود که در روند ریشه کنی بیماری های مسری سفلیس، مالاریا و سیاه زخم در ایران نقش به سزایی داشت. از او شش کتاب و حدود 40 مقاله علمی چاپ شده بر جای مانده است.

9) هنر

 دکتر عنایت الله شهیدی: تعزیه پژوه سرشناس ایران

دکتر شهیدی (متوفای 1383 خورشیدی) دارای درجه دکتری رشته فلسفه و کلام اسلامی است اما از دهه چهل هجری شمسی به مطالعه جدی درباره هنر تعزیه پرداخت. تحقیق او با نام «پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی» با عنوان برترین پژوهش فرهنگی سال 1379 کشور برنده جایزه شد و نمایندگی یونسکو در ایران آن را چاپ کرد.

10) ارتباطات و مدیریت

 دکتر علی اکبر فرهنگی: چهره ماندگار علم مدیریت در ایران

دکتر فرهنگی (متولد 1321 خورشیدی) دو دکتری در رشته های مدیریت و ارتباطات دارد و فوق دکتری رشته ارتباطات سازمانی را نیز از کشور آمریکا دریافت کرده است. وی هم اکنون استاد رسمی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران است. از این چهره ماندگار علم مدیریت در ایران، تاکنون هشت عنوان کتاب و حدود 45 مقاله علمی به چاپ رسیده است.

11) کیهان پژوهی

 پروفسور ابوالقاسم غفاری: دانشمند فشندی ناسا

پروفسور غفاری تنها دانشمند غیر آمریکایی ماموریت آپولو (نخستین سفر انسان به ماه) به شمار می رود. این پژوهشگر فشندی عضو سازمان فضایی ناسا، هم اکنون در صد سالگی عمر خود به سر می برد و همچنان مشتاقانه به پژوهش و مطالعه می پردازد.

12) علوم اجتماعی

دکتر محمود طالقانی: پژوهشگر برتر اطلس ایران

دکتر طالقانی (متولد 1325 خورشیدی) استاد دانشگاه تهران و عضو مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه (C.N.R.S) است. او به مدت پنج سال مدیریت گروه جامعه شناسی پژوهشکده مطالعات علوم انسانی وزارت فرهنگ و آموزش عالی (وزارت علوم و فناوری فعلی) را بر عهده داشت. از او تاکنون سه عنوان کتاب از جمله اطلس ایران (پژوهش فرهنگی برتر سال 1378) و حدود 30 مقاله علمی به چاپ رسیده است.

نشر نخست این مقاله در: ویژه نامه پژوهش و فناوری ساوجبلاغ، آذر 1388، ص 4.